بلوچ ءِ سرزمین چہ بِندات ءَ جنگجاھے، برے گوں تُرکاں، برے گوں پرتگیزاں ءُ برے گوں انگریز نوآبادکاراں ءُ مرچی گوں پاکستان ءِ رَنگیں گلامیں سامراجے ءِ گوم ءَ جنگ ءَ اِنت۔ سی سالی جنگ ءِ وڑیں جنگ کہ بلوچ ءَ را وت ماں وتی جنگ ءَ چینچو پْروش داتگ ءُ نِزور کُتگ۔
بابو کریم ءَ بِہ گر تاں مرچیگیں زمانگ ءَ بیا بلوچ ءَ وڑ وڑیں جنگ ءُ وڑ وڑیں جاور دیستگ اَنت کہ ھمے جاوراں بلوچ ءَ را مُھکم کُتگ ءُ مرچی بلوچ پاکستان ءِ رنگیں سامراجے ءَ را دستے دپ ءَ داتگ۔ 1960 ءَ وھدیکہ بلوچ گِھگیری ءَ بِندات کن اَنت ءُ پاکستان ءِ ھِلاپ ءَ در کاینت، بلے چُوش کہ اے زمانگ ءَ کسانیں ٹولی یے دْروشم ءَ بیت۔ ھمے واستا جُنز مُھکم نہ بیت ءُ اے زمانگ ءَ گیشتر مردُم مارکسٹ ءُ لینسٹ لیکہ ءِ منّوگر بَہ اَنت ءُ آ لوٹ اَنت کہ ما ھم دُگنیا ءِ آدگہ بندات بوتگیں جُنزانی ھِساب ءَ وت ءَ مُھکم بہ کن اِیں۔ چُوش کہ 1978 ءَ شیر مھمد مری ءِ سروکی ءَ جنگ وتی رنگ ءَ مٹّ کنت، پرچا کہ گْوستگیں زمانگ ءَ چُوش بوتگ کہ کسانیں ٹولی یے جوڑ بوتگ شُتگ جنگ کُتگ ءُ واتر اتکگ اَنت، بلے رند ءَ شیر مھمد مری چار اِیت کہ پیسر ءَ ما تھنا بلوچ ءِ ھکّ ءِ واستا جنگ کُتگ نوں مارا سرجمیں بلوچستان ءِ آزاتی لوٹ اِیت ءُ اے رنگیں لوٹانی واستا نوں مارا مُھکم ءُ تپاک بُوَگی اِنت۔ گُڑا ھمے ھاتِر ءَ سائنسی ءُ دُگنیا ءِ آدگہ تھریکانی وڑ ءَ وتی جنگ ءِ مُھکم کنگ ءِ واستا وتی مردُم ءُ جنگولاں زور اِیت کوہ نِند اِیت ءُ جنگ کنت۔ 1960 ءَ زُلپکار اَلی بُٹّو (زولفقار علی بھٹو) گْوش اِیت کہ شیر مھمد مری ءَ روس کمک کنگ ءَ اِنت ءُ ھمے واستا آ جنرنل شیروپ ءِ نام ءَ زانگ بیت۔ شیر مھمد مری بِندات ءَ آ کِساس گوں بیست ھمراھاں پیشبندی ءِ رِد ءَ جنگ ءَ چہ پیسر آ ھیکاری بُنجل جوڑ کنت ءُ وتی جُنز ءِ نام ءَ (پراری) ایر کنت ءُ ھمے رَنگ ءَ وتی جُنز ءَ دیم ءَ جُنزینیت۔۔۔۔۔۔ نوں مستریں جُست اِیش اِنت کہ بلوچ ءَ اے 75 سال ءِ تہ ءَ وتی آجوئی چی ءَ نہ گِپتگ۔۔۔۔؟ 65 ءُ 71 ءِ زمانگ ءَ انچوش گْوش اَنت اے دو انچیں موہ بوتگ اَنت اگاں بلوچ مُھکم ءُ ھم پت، ھمکوپگ ءُ تپاک بوتیں بِہ گِندئے 71 ءِ زمانگ ءَ بلوچ ءَ وتی زمین چہ پاکستان ءَ پَچ گِپتگ اَت ءُ آجو کُتگ اَت۔ 1971 ءَ وھدے بنگلہ دیش آجو بیت، گُڑا اے زمانگ ءَ پاکستان مالی (اقتصادی ءُ معاشی) ھِساب ءَ سک نِزور بیت، اَنچوش نِزور بیت کہ ھمے پشت کپتگیں وتی پوجیاں چہ بنگلہ دیش ءَ آؤرت نہ کنت۔ چُوش کہ بلوچ Greater of Balochisan ءِ گپّ ءَ کن اَنت، گُڑا ھمے سَوَب ءَ ایران پاکستان ءَ کُمک کنت ءُ جھاز دنت پہ بلوچ جُھدکارانی جَنَگ ءِ واستو ءُ آ سوبمند بیت ءُ اے زمانگ ءَ مری ٹَکّ ءِ مزنیں مردُمے شھید کنگ بیت۔
اے گپانی کنگ ءِ مستریں مُول ءُ مُراد اِیش اِنت کہ آ زمانگ ءَ بلوچ ءِ زمین بارکھان ءُ کوھلو ءَ جنگ بوتگ گُڑا مکران ءِ سرپد نہ بوتگاں یا کہ آیاں جنگ وتی نہ پھم اِتگ، یا مکران ءَ جنگے بِندات بوتگ بارکھان ءُ کوہ سلیمان ءِ مردُم آشنا نہ بوتگ اَنت، بزاں جَنگ تاں لَس بلوچ ءَ سر نہ بوتگ یا آیاں جنگ ءِ نیمگ ءَ دلگوش نہ داتگ، لس مھلوک کُجام اِنت ءُ آ پرچا ھوار (Aware )کنگی اِنت۔ دَروَر: لَس مھلوک ءَ چہ ھمے مُراد اِنت کہ تئی راج ءِ ھمُک مردُم کہ تئی چاگرد ءَ ساہ کَشگ ءَ اِنت ءُ زِند گْوازینگ ءَ اِنت آ تری جنین آدم بیت، مردین آدم بیت، کماشے بیت، ورنایے بیت، آیاں وتی جُنز ءِ بھر جوڑ کنگ۔ واجہ شھید گُلام مھمد وتی گُلگدارے ءِ تہ ءَ گْوش اِیت: ” پہ راجے ءَ سَے چیز المی اِنت۔ اولی ھمیش اِنت کہ دری زُوراورے وھدے کہ تئی زمین ءَ کَیت ترا گُلام جوڑ کنت ءُ تئی چُکچینی کنت، گُڑا بائِد ھمیش اِنت دُرستیں راج آئی ءِ بگیر ءَ گِھگیری بہ کنت، ھما زُلم ءِ دیم ءَ پاد بئیت ءُ وتی راج ءِ زمین ءُ زمین ءِ مَڈیانی پھازگ ءِ واستا جُھد بہ کنت، آ تری کُجام تبک ءِ مردُمے بہ بیت۔
دومی اِیش اِنت کہ سرجمیں راج یکمُشت ءُ تپاک بہ بیت۔ سیمی ھمیش اِنت کہ آشوبی جُنز ءَ تاں وتی راج ءَ سر بہ کنت، بزاں کہ وتی گُلزمین ءِ کُنڈ کُنڈ ءَ بروت ءُ وتی راج ءَ ھوار (Aware) بہ کنت کہ تئی سر ءَ جنگے بُوَگ ءَ اِنت بیا اے جنگ ءَ ھوار ببو، تپاک ببو، ھمکوپگ ببو“۔ واجہ ءِ لیکہ اگاں چارگ بہ بیت گُڑا آئی جُھد ھم ھمے بوتگ بلوچ راج وت ماں وت ءَ تِپاک بہ بیت (وھدیکہ واجہ لیاری ءَ پہ راج ءِ تپاک ءُ ھم کوپگ کنگ ءَ گُڑا واجہ را ھمے گْوشگ بیت اے وَ دُز ءُ ڈُنگ اَنت۔ واجہ ءِ پسّو ھمیش بیت کہ منی راج ھمے دُز ءُ ڈُنگ اِنت من ءَ ھمے گوں وت ءَ زُورگی اِنت ھمراہ کنگی اِنت) بلوچ تاں ھما وھد ءَ وتی آجوئی ءَ گِپت نہ کنت تا کہ آ وت ماں وت ءَ ھمکوپگ ءُ تپاک نہ بیت۔ پہ گُلامیں راجے ءَ آجوئی ءِ گِرگ ھما روچ ءَ ارزان بیت کہ آ ھمکوپگ ءُ تپاک بہ بیت۔ گوگی گْوش اِیت: ”
کہ پہ گُلامیں راجے ءَ دو راہ اَنت، اولی راہ ھمیش اِنت کہ آ وتی پیرُک ءِ زھم ءَ بہ زور اِیت جنگ بہ کنت، دومی راہ ھمیش اِنت کہ آ گوں دژمن ءَ ھوار بہ بیت ءُ راج ءِ چُکچینی ءَ بہ کنت“۔ گوگی ءِ گْوشتن ءَ چہ ھمے پدّر بُوَگ ءَ اِنت کہ یک War Zone ءَ نِندوکیں مردُمے ءَ را اُود ءِ جُنز ءَ چہ گِستا بُوَگی ءِ نہ اِنت۔ یا جنگ بہ کنت یا کہ ھما مردُمانی ھمراہ بہ بیت آئی ءِ زمین ءِ سر ءَ جودّ اَنت، بزاں کہ Neutral بُوَگی نہ اِنت، بلکیں یک نیمگے ءَ الم بُوَگی اِنت۔ واجہ بابا کازی گْوش اِیت: ”وھدیکہ کمبر شھید کنگ بہ بیت ھال من ءَ سر بیت گُڑا منی اولی گپّ ھمے بوتگ کہ I don’t want my son i want my gun..” بابا ءَ اِدا شاھزانتی گپّے کُتگ کہ من ءَ وتی چُک نہ لوٹ اِیت بلکیں من ءَ آئی ءِ لاش ھم درکار نہ اِنت من ءَ آئی ءِ تُپنگ ءِ درکار اِنت کہ آئی ءِ تُپنگ من ءَ پھریزگی اِنت۔
تُپنگ ءِ پھریزگ ھمیش اِنت کہ جُنز ءَ ھوار بُوَگ ءُ وتی چُک ءِ ھما واھگ سرجم کنگی اِنت کہ آ پہ ھمے واھگ ءِ ھاتر ءَ تُپنگے بڈّ ءَ کُتگ ءُ کوہ ءَ شُتگ۔ گوگی ءُ بابا کازی ءِ مُول ءُ مُراد یکّ اَنت کہ مارا وتی شھیدانی تُپنگ چِست کنگی اَنت، پرچا کہ آیانی گُڈّی واھگ ءُ ارمان گوں ھمے تُپنگ ءَ بندوک اَنت۔ بائِد ھمیش اِنت کہ ما ءُ شُما آیانی واھگ ءِ سرجم کنگ ءِ واستا آیانی تُپنگاں چِست بہ کن اِیں۔۔۔۔۔۔ چوش کہ چاگرد ءِ تہ ءَ وڑ وڑیں مردُم نِشتگ ءُ زِند گْوازینگ ءَ اَنت۔ آیاں تو چون وتی جُھد ءِ بھر کن ئے، پرچا کہ اسل موبلائیزیشن وَ ھمیش اِنت کہ تو وتی راج ءِ توکہ Awareness ودی بہ کن ئے۔۔۔۔۔ آسر: راج ءَ چون موبلائیزڈ کن ئے: سیاسی موبلائزیشن یک اَمَلے کہ آئی ءِ سَوَب ءَ چہ مردُماں سما ءُ سسّائی بُنیاد ءَ یکجاہ کنگ ءُ آیاں وتی ھکّ ءِ واستا جُھد ءِ سِکین دَیَگ یا جُھد ءِ بھر جوڑ کنگ۔ چُوش کہ موبلائزیشن (long term process) ءِ کہ زُوت مردُم ھوار نہ بَہ اَنت کہ چو زُوت چیزاں سرپد بِہ بَہ اَنت، بلے کم کم ءَ تو مردُمانی (راج) ءِ سر ءَ کار کن ئے، آیاں وتی جُھد ءِ بابت ءَ سرپدی دئے ءُ وتی جُھد ءَ ھوار کن ئے۔
موبلائزیشن وت مزنین بُنگپّے، من اگاں آئی ءِ سر ءَ گپّ بہ کن آں اے نِبشتانک سک مزن بیت، پمیشکا من تھنا وتی بُنگپّ ءِ گیشّینگ ءِ ھاتِر ءَ موبلائزیشن ءِ کسانیں بھرے ھوار کناں (نوٹ: اگاں موبلائزیشن ءِ بابت ءَ کسے وانگ ءُ سرپد بُوَگ لوٹ اِیت گُڑا ڈاکٹر جلال بلوچ ءِ کتاب” پولیٹیکل منیجمنٹ” ءِ باب سوم ءُ تاکدیم 143 بِہ چار اِیت)۔ دُگنیا ءِ تہ ءَ بازیں تھریک جُنزگ ءَ بوتگ اَنت، بلے ھما تھریکانی اگاں پُشدر چارگ بہ بیت گُڑا اُود ءَ لَس مھلوک ءِ مزنیں کِردے پرچا کہ مْیان اُستمانی Trust گوں لس مھلوک ءِ توار ءَ بندوک اِنت۔ ھمے توار ءِ چِست کنگ ءِ واستا ترا لس مھلوک موبلائزڈ کنگی اِنت آ تُری کُجام ھم سیاسی پلیٹ پارم بہ بیت۔ ماس پولیٹکس بہ بیت یا کہ اسٹوڈنٹس پولیٹکس بہ بیت اے دو اَنچیں دَر اَنت کہ تو اِیشانی سَوَب ءَ چہ وتی کوم ءَ موبلائزڈ کُت کن ئے پرچا کہ تئی چاگرد ءِ تہ ءَ نودربر زانتکاریں تبک اِنت کہ زُوت چیزاں سرپد بیت ءُ ماس پولیٹکس ءِ واستا اسٹوڈنٹس پولیٹکس مردُم جوڑ کنت۔ دُگنیا ءِ تہ ءَ کُجام ھم جُنز بہ بَہ اَنت آیانی تہ ءَ نودربرانی مزنیں کِردے گِندگ ءَ کَیت۔ نوں بلوچ جُھدکاراں ھمے لوٹ اِیت کہ آ وتی موبلائزیشن ءِ جاگہ ءَ بزانت کہ مارا کُجام جاگہ ءَ موبلائزیشن کنگی اِنت، پرچا کہ کہ شال ءَ اَبید دگہ چُوشیں جاگھے من ءَ گِندگ ءَ نئیت کہ اُود ءَ نودربر یا کہ دگہ تبک ءِ مردُم موبلائزڈ کنگ بُوَگ ءَ اِنت۔ پرچا کہ بلوچستان تھنا شال نہ اِنت ناکہ تھنا مکران ءُ ڈی جی ھان اَنت، بلکیں مارا بلوچستان ءِ کُنڈ کُنڈ ءَ رَوَگ موبلائزڈ کنگی اِنت. دُگنیا ءِ تہ ءَ مومنٹ کہ سوبمند بوتگ اَنت، گُڑا آئی ءِ سوبمندی ءِ مستریں سَوَب مولائزیشن بوتگ۔
