کواس ءُ زانش ءِ سوداگر

 نبشتہ کار: ڈاکٹر مبارک الی

رجانکار: سرباز وپا

کواس چاگرد ءِ مڈی بہ اَنت۔ اگاں آ چہ وتی زانش ءَ مردمانی تہ ءَ پہ زانشت ودی کنگ ءَ کار بہ گر اَنت گڑا چاگرد سسائی دیمروئی کنت، اگاں ایشی آ پہ وتی زاتی نپّاں کار بہ گر اَنت گڑا چہ ایشی چاگرد گمراہ بیت۔ کواسانی باز کسم بنت۔ یکے ھما اَنت کہ ریاست ءِ جھگیر گوشگ بنت اے سرکار ءِ تہ ءَ بامَرد(ھیرو) ودی کن اَنت ءُ پد ءَ آیاں شرپمند کن اَنت ءُ آیانی بابت ءَ ریاستی کار ءَ جائز لیک اَنت۔ آ پہ وتی بامرداں (ھیرواں) گدار نبیس اَنت ءُ پرزی کسھانی تہ ءَ آیاں ھوار کن اَنت۔ اے گوستانک ءَ زوال کن اَنت۔ سْیاسی لیکہ ءَ نوکیں دْروشمے دے اَنت۔ نسابی کتاباں چہ وتسریں گپاں پر کن اَنت، چہ سوت ءُ شئیرانی پارست ءَ بے مُلّیں راجدوستی جوزگ ودی کن اَنت۔

ریاستی پروپیکنڈہ ءَ کم کن اَنت ءُ دروگ ءُ پرزی ھال جوڑ کن اَنت ءُ مردماں چہ راستی ءَ دور دار اَنت۔ ریاست ھم ھمے کواسانی سروکی ءَ کنت۔ آیاں نام یا لب دیگ بیت۔ چہ ریاست ءِ نیمگ ءَ چاگردی ءُ لبزانکی دیواناں لوٹائینگ ءُ آیاں شرپ ءُ دلبڈی دیگ بیت۔ آیانی نبشتگیں کتاباں ریاستی ادارہ شنگ کن اَنت ءُ آیاں سرکاری کتابجاھانی براہ جوڑ کن اَنت۔ آیانی کتابانی دیمدرائی ءَ سرکاری سروگان بھر زور اَنت ءُ آیانی اے کار ءِ توسیپ ءَ کن اَنت۔ ریاست ءَ وار راستیں کواس درکار بیت ءُ کواس سرکاری لاڑُک جوڑ بوگ ءُ چاگرد ءِ تہ ءَ پہ وت ءَ نام کٹگ ءِ جھد ءَ کن اَنت۔

دومی ھما کواس اَنت جہ ریاست ءِ سروکی ءَ ابید مھلوک ءِ شوک، سواد ءُ وھد گْوازینگ ءِ سر ءَ کتاب نبیس اَنت۔ اگاں مردمانی تہ ءَ گوں گوستانک ءَ نزیکی بہ بیت گڑا اے پہ ھما لوٹ ءِ پیلو کنگ ءَ گوستانکی گدار نبیس اَنت، آ گوں راستیں گوستانک ءَ ھمگرنچ نہ بنت بلے آیانی تہ ءَ جنگ، ھونریچی ءُ بامرد ءُ شیرزالانی مھر ءِ کسھاں یک واناکیں دابے ءَ پیش کن اَنت۔

اے وڑیں گوستانکی گدار ابدالھلیم شرر، سادک ھسین ءُ نسیم ھجازی ئیگ اَنت۔ اے گدار وانوکانی تہ ءَ ایمانداری ءِ جوش ءُ جوزگ ءَ ودی کن اَنت۔ اود ءَ مردم گوں ڈیھ دژمناں جنگ ءَ بے چاڑ بنت۔ گدار ءِ درچ داں مرچی ءَ ھم برجاہ اِنت۔ دومی منّ اِتگیں بُنگپّ چاریگی گدارانی بنت۔ ریاست ءُ لٹ ءُ پلیں ٹولیانی میان ءَ جیڑھاں درشان کن اَنت۔ سیمی ھما ھیالی کسم ءِ گدار بنت۔ اے گدار چہ مھر ءَ زبھریں ورنایانی تہ ءَ سکا وشی ودی کن اَنت۔ اے وتی ھیال ءُ وتی زندمان ءَ ھیالی درشم ءَ چار اَنت ءُ یکے سیمی کسم ءِ جنینانی سر ءَ نبشتگیں گدار بنت۔ آیانی تہ ءَ مھر ءُ اشک ءَ بے سوبی، چاگرد ءِ تہ ءَ جنینانی چاگردی کد ءُ چاگردی رسم ءُ دودانی گپ کنگ بیت۔ دگہ گپے ایش اِنت کہ اے گدار ءُ کسہ نبیس مھلوک ءِ تہ ءَ نامدار بنت ءُ پد ءَ اناگت ءَ بیگواہ بنت ءُ آیانی جاہ ءَ دومی پدریچ گیت، کہ آ مٹ بیوکیں وھد ءِ مردمانی جوزگ ءُ آدتانی نیمگ ءَ ھیال ءَ گور کن اَنت ءُ بنگپ گچین کن اَنت۔
پد ءَ آ ھما کواس بنت کہ آیاں نہ گوں ریاست ءَ ھمگرنچی بیت ءُ نہ آ مھلوک ءِ تہ ءَ نامداری لوٹ اَنت۔ اے آجوئی ءَ ھوار، سنگینیں بنگپانی سر ءَ کہ آیانی تہ ءَ گوستانک، لبزانک ءُ سْیاست ھوار اِنت ھمے درگت ءَ پٹ ءُ پول کن اَنت ءُ کتاب نبیس اَنت۔ آ بازیں جیڑھانی دیمپان بنت، شنگکار چہ آیانی کتابانی شنگ کنگ ءَ ترس اَنت۔ اے نہ سرکاری بھرگ ءُ نہ مھلوک ءِ تہ ءَ نامداری لوٹ اَنت، آیانی بگیری ءَ رویشت ترند بنت۔ آیانی نبشتانک پہ چاگرد ءَ ترس لیکگ بنت ءُ گیشتر آیانی کتاب پابندی جنگ بیت۔ اگاں آ شنگ بہ بنت گڑا سرکاری ادارہ آیاں چہ دکاناں چست کن اَنت ءُ بر اَنت۔ باز ھساب ءَ آیانی سر ءَ ڈیھ دژمنی ءِ بھتام جنگ ءُ ارزی نبیسگ بیت۔

چاگرد ءِ تہ ءَ لس مردم آیانی بابت ءَ چہ ریاستی پروپیکنڈھاں سانمند بنت ءُ بگیری کن اَنت۔ پہ آیانی روزگار ءِ بندی ءَ نوکری زورگ ءَ کس تیار نہ بیت۔ اے آجوئیں کواس پہ وتی لیکہ ءَ درد ءُ رنجاں اوپار کن اَنت۔ تھنائی ءِ آماچ بنت ءُ وتی وھد ءَ گوں درد ءُ اندوھاں گوازین اَنت۔ آیانی نبشتگیں کتاب بازیں کتابجاھانی الماریانی تہ ءَ ھاکی بنت، بلے پد ءَ انچیں وھدے کیت کہ وھد مٹ بیت ءُ چاگرد ءِ تہ ءَ وتسریں ربیتانی ھلاس کنگ ءِ جھد بیت گڑا ھمے ھساب ءَ ھما گمنامیں کواس پولگ بنت ءُ چہ آیانی ھیال ءُ ساچشتاں بازیں راہ پٹگ بیت۔ وھدے کہ جاور مٹ بنت گڑا ریاستی ءُ مھلوک ءِ دوست داشتگیں کواس بیگواہ بنت۔

اد ءَ لھتیں انچیں کواسانی سر ءَ گپ جنگ ھرژدری اِنت کہ آیانی ساچشت آیانی زند ءَ پھمگ نہ بوتگ اَنت۔ مسال کہ مرچی ” ابن خلدون ءِ مقدمہ “ سکا نامان اِنت۔ آئی اے نبشتانک آئی گوستانکی بودناکی ءَ پدر کنت کہ راجانی بنگیج ءُ زوال چون بنت۔ دودمانانی جوڑشت ءُ کد گوں کجام کار ءَ بندوک اِنت۔ اے نبشتانک ( مقدمہ ) ءَ ھما زمانگ ءِ سُلتنت اُسمانیہ ءِ سرکاری اگدہ داری ءِ پولگ بوتگ دانکہ مردم سرپد بہ بنت کہ سُلتنت اسمانیہ چی ءَ زوال بوگ ءَ اِنت۔

اے مقدمہ چہ اد ءَ داں یورپ ءَ سر بوتگ۔ اے یورپی زبان ءَ رجانک کنگ بوتگ ءُ ابن خلدون پلسپہ گوستانک ءُ سوشیالوجی ءِ لیکہ چہ درساں مستریں کواس لیکگ بوتگ۔ مرچی ابن خلدون ءِ سر ءَ پٹ ءُ پول کنگ ءُ کواساں آئی لیکہ ءِ سر ءَ گپ ءُ تران کرتگ۔ مسر ءِ تلہ ھسین ءَ ابن خلدون ءِ سر ءَ پی ایچ ڈی ءِ کول نبشتگ۔مقدمہ اردو ءَ ھم رجانک بوتگ بلے اے کم مردماں ونتگ ءُ سرپد بوتگ اَنت۔

اتالوی گوستانک زانت جامباتیستا ویکو (Giambattista Vico) Napples یونیورسٹی ءِ گوستانک ءِ پروپیسر بوتگ۔ آئی کتاب “The New Science” ءَ گوستانک ءِ پلسپہ جْوانیں دابے ءَ پیش کنگ بوتگ۔ آئی وتی زندگی ءَ اے پلسپہ دوست دارگ نہ بوتگ۔ ایشی پد ءَ دیم ءَ آرگ ءِ کار پرانس ءِ گوستانک نبیس “Michelet” اِنت کہ آئی پلسپہ ءِ گوستانک چہ بیگواھی ءَ کش اتگ ءُ یورپ ءَ شنگ کرتگ۔

سیمی کواس جرمنی ءِ پلسپی آرتھر شوپن ھائر اِنت کہ آئی ھیگل ءِ سکا بگیری کرتگ۔ شوپن ھائر ءِ لیکہ ءَ ھیگل ریاست ءِ جھگیرے بوتگ۔ برلن یونیورسٹی ءَ وھدے ھیگل ءِ لیکچر بوتگ گڑا کوٹی چہ نودربر ءَ پُر بوتگ۔ شوپن ھائر ءِ کوٹی آئی دیم ءَ بوتگ بلے اود ءَ چہ نودربراں کس نہ شتگ۔ مردم چہ شوپن ھائر ءُ آئی کتاباں بے ھال بوتگ اَنت۔ پریڈرِش نکشے ءَ چہ کتابانی دکاناں یک دکانے ءَ آئی یک کتابے دیستگ، گڑا چہ کتاب ءِ وانگ ءَ پد آ چہ شوپن ھائر ءِ پلسپہ ءَ سانمند بوتگ ءُ کم کم ءَ چہ زانشتی جھان ءَ اچ شوپن ھائر ءِ پلسپہ ءَ آشنا بوتگ۔

پمشکا کواسانی جھان ءَ آ ھم کواس بنت کہ گوں وھد ءَ ھلاس بنت ءُ چوشیں ھم کواس بیت کہ آ چہ گمنامی ءَ کشگ ءُ نوکیں زند بکشگ بنت۔