نبشتہ کار: جمائتی بلوچ ءُ شازیہ بلوچ
مئے راج ءِ بازیں وانِندھے انگت ماں گالوار ءُ نبشتہ بُنرھبند ءِ جیڑھاں اڑ اَنت۔ گِند ئے دُگنیا ءِ تہ ءَ ھرچ زُبانے ءَ گالوار ھست کہ ماں انگریزی ءَ “Dialect” ءُ ھِندی ءَ “لہجہ” ئِے گْوش اَنت۔ وھدیکہ یک زبانے ءِ گالوار گیشتر بنت گُڑا آ زُبان یک شاھگانیں زُبانے گْوشگ بیت پرچا کہ گال ءِ گیشی زُبان ءَ یک سرجمیں زُبانے جوڑ کنت ءُ دومی زُبان دری گالانی وازمندگ نہ بیت۔ انچوشکہ ما پیسر گْوشتگ دگنیا ءِ تہ ءَ ھرچ زُبانے ءَ گالوار ھست درور:- روسی زُبان ءِ مستریں گالوار کاکسس، یورشیا ءُ بیلاسی گْوشگ بنت۔ دُگنیا ءِ 28 ارب مُلک( اِراک، مِسر، پلستین، شام، امارات، کتر، کویت، یمن، اومان) ءُ دِگہ اربی زُبان ءِ ھم 45 گالوار اَنت۔ ھر اربے وتی چاگِردی گالوار ءِ تہ ءَ اربی ءَ گپ کنت بلے تیوگیں اربانی نبیسّگ ءِ رھبند یکین اِنت۔ ھمے وڑ ءَ ماں انگریزی ءُ ھندی ءَ ھم گالوار ھست اِنت۔
انچوشکہ ما ھِندی ءِ لھتیں گالرِد نبیسّ ایں۔
- کائے کو دیر کریلائے۔
- اپن کو کا پتا رے؟
- مت جائیو یا کائے کو ستا ریلہ ئے بھئیا!
بِزانکہ ماں ھندی ءَ ھم اے وڑیں گالوار چوشکہ بھارت ءِ وڑ وڑیں میتگاں ابید کراچی ءَ ھم گپ جنگ بیت بلے ھندی ءِ گالوار ماں ھندی ءِ لبزانک ءُ نبشتہ ءَ کارمرز نہ بنت۔ ھرچ راجے ءَ ھکّ ھست اِنت کہ وتی گالوار ءَ گپّ بِہ جنت بلے نبیسّگ ءِ رھبند یکّین بیت، آ گوں بُن آب ءُ بُنتواری گالاں نبیسّگ بنت۔ زُبان ءِ گالواراں ھوار کنگ ءُ یک نیامی وڑ ءَ نبشتہ رھبند گْوش اَنت۔ مئے راجی زُبان بلوچی اِنت ءُ ایشی ءِ ھم سَے مزنیں گالوار اَنت، آیاں سلیمانی، رکشانی ءُ مکُرانی گالوار گْوش اَنت۔ گِند ئے اِے سے ئیں گالوارنی برکت ءَ مئے زُبان یک پراہ ءُ شاھِگانیں زُبانے گُڑا ما ھندی، پنجابی، سرائیکی ءُ سندھی ءِ وڑیں زُبانانی ھچ مھتاج نہ ایں۔ البت بژن ءِ گپ ایش اِنت کہ دُژمِناں مئے نوکیں پدریچ رَد داتگ پمیشکا اگاں گْوادر یا چھبار ءُ ڈیرہ گازی ھان ءِ دو بلوچ وت ماں وت چاگِردی رسانکدر ءَ بلوچی ءَ گپ ءُ تْران بِہ کن اَنت گُڑا یک ءُ دومی گْوش اَنت تئی بلوچی ءَ من سرپد نہ بیگ ءَ آں! ءُ پد ءَ گْوش اَنت کہ منی ءُ تئی بلوچیانی تہ ءَ تپاوت ھست یا جُتا اَنت ءُ تو مکُرانی بلوچی ءَ نبیسّگ ءَ ئے!
البت ما راج ءَ سرپدی دیگ لوٹ ایں کہ ما بلوچی زبان ءَ نبیسگ ءَ ایں۔ ما مکُرانی گالوار ءَ نبیسگ ءَ نہ ایں۔ ما بلوچ ایں ءُ مئے بلوچی یکے، اے سلیمانی، رکشانی ءُ مکُرانی بس مئے زُبان ءِ گالوار اَنت ھمے سوَب ءَ مئے زُبان شیرکن ءُ چہ زگریں گالاں پُرّ، سرجم ءُ دُگنیا ءَ شاھِگانے زُبانے گْوشگ بیت۔ ھمے وڑ ءَ تو یکیں چیز ءَ دو ءُ سَے وڑ ءَ گْوشت کن ئے۔
- من اے وھد ءَ دزّگٹّ آں یا من دزّبند آں۔
- من واند آں یا من دزّھورک آں۔
- تو پوہ بَہ ئے، تو سرپد بَہ ئے، تو پھم ئے، تو سما کن ئے یا تو زان ئے۔
بِزانکہ بلوچی ءَ ھرچ چیزے ءِ دو ءُ سَے گال اَنت بلے بژن ءِ گپ ایش اِنت کہ مئے نوکیں پدریچّ گیشتِر ھندی ءِ گالاں کارمرز کن اَنت۔
- من “مصروف” آں۔
- من اِے “وقت” ءَ ”فارغ” آں۔
- تو “سمجھ” اِت ئے۔
بژن اِنت کہ ما بلوچ ایرانی گجر ءُ پوکِستانی پنجابیانی گُلامی ءِ سر ءَ زِند گْوازینگ ءَ ایں ھمے سوَب ءَ مئے راجی زُبان مارا مکتب ءُ وانگجاھاں وانینگ نہ بیگ ءَ اِنت پمیشکا مئے پدریچ وتی راجی زُبان ءَ راست نبیسّگ ءُ وانگ ءَ نہ زانت۔ دومی گْور ءَ بلوچ راج دُژمِن ءِ دْروگیں پروپاگنڈہ ءِ آماچ اِنت کہ مئے بلوچی چہ آیاں جُتا اِنت، تو مکُرانی نبیسّ ئے ءُ اِے رکشانی ءَ نبیسّگ یا گپ جنگ ءَ اِنت۔
اڑے ما اِد ءَ رکشانی ءُ مکُرانی نہ ایں بلکیں ما بس بلوچی نبیسّگ ءَ ایں۔ انچوشکہ مکُرانی ءَ گْوش اَنت
1- من بی نوشکی ءَ رَوئی یا من بی نوشکی روگ ءَ ھوں۔
2- شوانگ دْرچک ءَ چے کپتگ۔
3- تو منی گوما زھر ئے۔
البت بلوچی لبزانک ءُ نبیسّگ ءِ رھبند ءَ مکُرانی بلوچاں ھم اے ھک دیگ نہ بیت کہ ھمے وڑ ءَ وتی دمگی گالوار ءِ رِد ءَ نبشتہ بہ کن اَنت بلکیں مارا بلوچی نبشتہ رھبند ءِ رِد ءَ نبیسّگی اِنت کہ مئے راجی زبان ماں یکیں نبشتہ رھبند ءَ دیمروی بہ کنت۔ بلکیں مکُران ءِ بلوچاں ھم نبیسگی اِنت
1- من ھم نوشکی ءَ رو آں یا روگ ءَ آں۔
2- شوانگ چَہ دْرچک ءَ کپتگ۔
3- تو گوں من زھر ئے۔
بِزانکہ اگاں ھر یکّے وتی گالوار ءَ نبشتہ بِہ کنت گڑا زُبان بھر ءُ بانگ، ونڈ ءُ چنٹ بیت، راج جُتا ءُ تباہ بیت۔ ترا ھک ھست کہ وتی گالوار ءَ گپ بِہ کن ئے بلے بلوچی نبشتہ یکّے بِہ بیت کہ نبشتھی رھبند ءِ ھِساب ءَ بِہ بیت۔ انچوشکہ انگریزی سرکاری زبان ءُ لس انگریزی ءِ گپّ ءُ ھبرانی تہ ءَ پرک اِنت یا دگری ھست۔
1- I gonna finish my work.
2- I wanna learn Balochi
انگریزی سرکاری ھالتاک، کتاب ءُ دپترانی تہ ءَ گالرد اِے وڑ ءَ نبشتہ کنگ نہ بنت بلکیں چوش نبشتہ بنت۔
1- I am going to finish my work.
2- I want to learn Balochi.
دنیا ءِ کُجام زبان اِنت کہ آئی ءِ تہ ءَ گالوار نہ بیت؟ ھر زبان ءَ گالوار بنت۔ ما بلوچاں مئے جِند ءِ راجی زُبان ماں دربرجاھاں وانینگ نہ بیت کہ چہ ایشی ءِ سَوَب ءَ ما زُبان ءَ چہ بِندات ءَ شر نہ پھم ایں، ایشی ءِ متلب اِے وَ نہ اِنت کہ مروچی مئے زبان باز بوتگ اَنت یا ما دگہ گالوارے نبسیگ ءَ ایں۔ بلوچی دربرگ ءِ واست ءَ زُبان دوستاں بلوچی، انگریزی ءُ اردو بلوچی تامُر جوڑ کُتگ کہ چہ ایشی ءَ ھر یکّے لوگ ءَ نند ایت ءُ بلوچی در بُرت کنت۔
نوں الّمی اِنت کہ ما بلوچ نودربر موبائلاں وتی کتاپ پھم ایں، چہ موبائل ءَ بلوچی ءِ دَرونتاں بِہ وان ایں ءُ وت بلوچی زُبان ءِ دربرگ ءِ جُھد ءَ بِہ کن ایں، وتی سْیاد ءُ وارِساں ھم بلوچی بِہ وانین ایں۔ اگاں ما ھر روچ بلوچی زُبان ءَ یک ءُ دو دَرونت ھم بِہ وانین یا نیم ادار وتی زبان ءِ درونتانی وانگ ءُ پھمگ ءَ بِہ دے اِیں گڑا کم کمّ ءَ بلوچی زُبان ءَ وت وانگ ءُ نبشتہ کنگ ھیل گر ایں پرچاکہ بلوچی وَ مئے ماتی زُبان اِنت ترا وتی زُبان ءِ دربرگ ءِ واست ءَ راھدربر ءِ زلورت نہ بیت بلکیں زُبان دوستی ءُ راجدوستی، جْوانیں دَرونت ءُ کمّیں توکل ءُ دلیری ءِ زلورت اِنت۔ گِند ئے مارا اِشتاپکار بوگی نہ اِنت پیسر ءَ بلوچی کِلیتاک ءُ بزانت بلد(ڈکشنری) ءَ وتی گْوانکوانی تہ ءَ اِیر بِہ گیج ایں پد ءَ ماں پیسبک ءَ “Balochi Language” شوھاز بِہ کن ایں ءُ بلوچی وٹس ایپی وانگجاھاں ھوار بوگی اِنت۔
گِند ئے پہ بلوچی زبان ءِ نبشتہ دربرگ ءَ ترا چہ پیسبوک ءُ یوٹیوب ءَ ھم بے کساس بلوچی ٹو انگریزی، بلوچی ٹو ھِندی ءُ بلوچی ٹو بلوچی ءِ درونت ءُ نکان رس اَنت۔ بلوچی دربرگی تامُر(سکھانے والے فلم) ھم دز کپ اَنت پمیشکا انی مارا تھنا دژمن ءِ دْروگیں پوتاری نہ منّگی اَنت کہ مئے بلوچی جُتا جُتا اِنت۔ باید اِنت ما وتی سْیاد ءُ نزیکیں مردماں موبائل ءِ آسراتی ءَ بلوچی بہ وانین ایں۔ یکیں بلوچی سیاھگ ءِ راست نبیسگ ءِ دیمروی سرجمیں بلوچی زبان ءُ بلوچی گالوارانی دیمروی اِنت۔ چہ ایشی ءَ مئے ھر گالوار ءِ زگریں گال چہ گار ءُ بیگواھی ءَ پھریزگ بنت۔ دگِہ ما بلوچ مُدام وتی بلوچی گپ ءُ تران ءَ ھوار بلوچی نبیسگ ءِ وھد ءَ ھم بلوچی زبان ءِ زگریں گالاں کارمرز بہ کن ایں ءُ ھِندی ءِ گالاں ھچبر کارمرز مہ کن ایں۔
انی بلوچ راج ءَ یکجاہ ءُ یکمُشت بیگ ءُ وتی راجی زبان وانگی انت پرچاکہ ما بلوچ ھر وھد ءَ گْوش ایں “بلوچی مئے وتی شھدیں زبان ءُ بلوچ راجی پجّار اِنت”
شالا بلوچ راج ءِ تہ ءَ زبان دوستی ءُ راجدوستی ودی بہ بیت، بلوچ زِندگ بات اَنت ءُ بلوچی دیمروی بکنات۔
